Phiên dịch: Một lịch sử
Chúng ta không biết chính xác ngôn ngữ được tạo ra khi nào, nhưng có thể giả định một cách an toàn rằng không lâu sau khi ký hiệu và cử chỉ không còn đủ để đáp ứng cho giao tiếp, những phiên dịch viên đầu tiên đã xuất hiện để tạo điều kiện cho những người nói những thứ tiếng khác nhau có thể hiểu được nhau. Những tài liệu cổ xưa nhất về sự xuất hiện của phiên dịch viên có từ thời Ai Cập cổ đại. Một số bức phù điêu cổ cũng ghi lại cảnh phiên dịch viên đang làm việc. Trên văn bia dựng cho một vị hoàng tử của Elephantine từ thế kỷ thứ 3 trước Công nguyên có nhắc đến một “phiên dịch viên thủ lĩnh”. Các nguồn tài liệu khác cùng thời kỳ cũng ghi chép lại rằng các phiên dịch viên là một phần quan trọng của dịch vụ công cộng và được Herodot liệt kê như một trong những hiệp hội chuyên nghiệp ở Ai Cập. Phiên dịch viên cung cấp dịch vụ cho chính quyền, thương mại, đời sống tôn giáo, và lực lượng vũ trang.
Lịch sử của phiên dịch song song
Phiên dịch song song là một phát minh tương đối gần đây, đòi hỏi sử dụng những thiết bị tinh vi và kiến thức ở trình độ cao về các kỹ thuật và phương pháp phiên dịch cụ thể. Do khả năng phiên dịch song song được cho là rất khó và đòi hỏi nhiều kỹ năng, vì thế sẽ rất đáng ngạc nhiên, nếu không muốn nói là hoang đường, rằng ai đó sinh ra đã có kỹ năng phiên dịch song song mà không cần được đào tạo chính thức.
Để hiểu được sự ra đời của phiên dịch nói chung, chúng ta cần biết về sự tiến hóa của ngôn ngữ. Mặc dù không thể nói chính xác ngôn ngữ ra đời khi nào, nhưng Ai Cập cổ đại là nơi xuất hiện các phiên dịch viên đầu tiên. Có thể, các phiên dịch viên đã được sử dụng khi các dấu hiệu và cử chỉ không còn đủ để phục vụ nhu cầu giao tiếp giữa người với người. Phiên dịch viên phục vụ cho nghề buôn bán, các nghi lễ tôn giáo, lực lượng vũ trang và công việc hành chính.
Tương lai của phiên dịch song song
Khoa học viễn tưởng luôn đóng vai trò tác động vào quan điểm của chúng ta về công nghệ. Một số người thậm chí còn xem những bộ phim khoa học viễn tưởng như cơ sở cho những thiết bị trong quá khứ và hiện tại, như điện thoại nắp gập và máy vi tính. Trong loạt phim Star Trek nổi tiếng những năm 60 có sự xuất hiện của một thiết bị dịch có khả năng dịch ngôn ngữ nói đồng thời trong thời gian thực. Thiết bị này quét tần số sóng não và tạo ra cơ sở cho bản dịch. Mặc dù có thể trong tương lai xa, chúng ta mới tạo ra được một thiết bị như vậy, nhưng về bản chất, thiết bị này hoạt động trên cơ sở phiên dịch song song đã được sử dụng rất thành công tại Tòa án Nuremberg những năm 1940.
Phiên dịch song song và bộ não
Nếu bạn đã từng chứng kiến một phiên dịch viên song song làm việc, bạn chắc chắn sẽ nhận ra công việc của họ vừa khó khăn lại vừa ấn tượng thế nào. Phiên dịch viên song song phải làm rất nhiều việc cùng một lúc, bao gồm nghe ngôn ngữ gốc được nói ra, quan sát sắc thái và ngôn ngữ cử chỉ, ghi nhớ những gì vừa được nói ra, dịch thông điệp sang ngôn ngữ khác, rồi nói ra thông điệp bằng ngôn ngữ khác đó. Khi phiên dịch viên hoàn thành quá trình đó và cho ra bản dịch nói trong ngôn ngữ đích, diễn giả nói ngôn ngữ gốc vẫn không nói chậm đi hay dừng lại, nên phiên dịch viên phải thường xuyên làm nhiều việc một lúc như vậy. Nghề này không chỉ đòi hỏi các chuyên gia với kỹ năng ngôn ngữ vượt trội. Các phiên dịch viên song song còn cần sự nhanh nhẹn, tập trung và suy nghĩ linh hoạt.
Ghi chú của phiên dịch viên
Bạn ghi chú trong lớp học, ghi chú tại các cuộc họp kinh doanh, và ghi chú tại các hội nghị, nhưng bạn có bao giờ ghi chú trong khi làm việc? Có, nếu bạn là phiên dịch viên chuyên nghiệp.
Không chỉ để ghi nhớ và dịch, ghi chú của phiên dịch viên được viết và dùng đồng thời. Chúng được thiết kế để hỗ trợ các phiên dịch viên trong việc ghi nhớ các yếu tố quan trọng của cuộc đối thoại, chẳng hạn như các con số, tên, và địa điểm. Độc đáo hơn cả là, ghi chú của phiên dịch viên không chỉ đơn thuần chứa các từ ngữ, mà có rất nhiều ký hiệu và những hình ảnh trực quan cho thấy quan hệ giữa các yếu tố trong câu hay giữa người với người.